โคมไฟฟ้าป้ายทางออกฉุกเฉิน (Emergency Exit Sign Luminaire Standard)
ป้ายทางออกและไฟฉุกเฉินช่วยในการอพยพอย่างปลอดภัยจากอาคารที่ซับซ้อนเมื่อเกิดอัคคีภัยหรือภัยธรรมชาติทำให้อาคารที่ไม่มีไฟฟ้าในขณะนั้นสามารถมีแสงสว่างและนำผู้ที่อยู่ภายในอาคารออกมาสู่ภายนอกได้อย่างปลอดภัย
ป้ายทางออกฉุกเฉิน คืออะไร
ป้ายทางออกฉุกเฉิน (Emergency Exit Sign) หมายถึง ป้ายที่ใช้แสดงทางออกฉุกเฉิน หรือทางหนีภัย เพื่อให้สามารถนำผู้ที่อยู่ภายในอาคาร ออกมาสู่ภายนอกได้อย่างปลอดภัย
ทำไมต้องติดตั้งป้ายทางหนีไฟ
การติดตั้งป้ายทางออกฉุกเฉิน เพื่อแสดงให้เห็นถึงทางออกจากภายในอาคารไปยังทางออกสุดท้ายของอาคาร เพื่อให้ผู้ที่อยู่ภายในสามารถออกไปสู่ภายนอกได้อย่างปลอดภัย และนอกจากเพื่อความปลอดภัยแล้วการติดตั้งป้ายทางออกฉุกเฉิน ยังเป็นข้อกำหนดของกฎกระทรวง กำหนดมาตรฐานในการบริหาร จัดการ และดำเนินการด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงานเกี่ยวกับการป้องกันและระงับอัคคีภัย พ.ศ. 2555
ข้อ 11 ให้นายจ้างจัดให้มีป้ายบอกทางหนีไฟที่มีลักษณะ ดังต่อไปนี้
- ขนาดของตัวหนังสือต้องสูงไม่น้อยกว่า 15 เซนติเมตร และเห็นได้อย่างชัดเจน
- ป้ายบอกทางหนีไฟต้องมีแสงสว่างในตัวเองหรือใช้ไฟส่องให้เห็นได้อย่างชัดเจนตลอดเวลา ทั้งนี้ ต้องไม่ใช้สี หรือรูปร่างที่กลมกลืนไปกับการตกแต่งหรือป้ายอื่นๆ ที่ติดไว้ใกล้เคียง หรือโดยประการใดที่ทำให้เห็นป้ายไม่ชัดเจนนายจ้างอาจใช้รูปภาพบอกทางหนีไฟตามมาตรฐานของสมาคมวิศวกรรมสถานแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ ได้ทั้งนี้ ต้องให้เห็นเอย่างชัดเจน และ ต่อมาได้ออกกฎกระทรวงกำหนดมาตรฐานในการบริหารจัดการและดำเนินการด้านความปลอดภัยอาชีวอนามัยและสภาพแวดล้อมในการทำงานเกี่ยวกับการป้องกันและระงับอัคคีภัย (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2561 โดยแก้ไขในส่วนของข้อ (1) ตัวอักษรต้องมีขนาดไม่เล็กกว่าสิบเซนติเมตร และ มองเห็นได้อย่างชัดเจน
มาตรฐานป้ายทางออกฉุกเฉิน
- กรมโยธาธิการและผังเมือง (มยผ.)
มยผ.8301 : มาตรฐานการออกแบบเส้นทางหนีไฟ ได้กำหนด ไว้ในข้อ 3.1.8.4 รูปแบบป้ายทางออกหนีไฟ โดยกำหนดรายละเอียดของป้ายเอาไว้อย่างชัดเจน
- วิศวกรรมศถานแห่งประเทศไทย (วสท.)
มาตรฐานระบบไฟฟ้าแสงสว่างฉุกเฉินและโคมไฟฟ้าป้ายทางออกฉุกเฉิน V.4-2018 โดยระบุรายละเอียดของป้ายทางออกฉุกเฉินเอาไว้เช่นกัน ปัจจุบันอาคารที่สร้างใหม่มักจะใช้เป็นรูปแบบตามมาตรฐานของวสท. เนื่องจากมีความทันสมัยและสวยงามแต่รูปแบบของมยส. ยังคงพบเห็นอยู่ในสถานที่ที่ถูกสร้างมานานแล้ว
การเลือกใช้โคมไฟฟ้าป้ายทางออกฉุกเฉินตามมาตรฐาน วสท.
องค์ประกอบภาพ และ รูปร่าง
- ต้องมีองค์ประกอบภาพ 1 ชิ้น หรือ 2 ชิ้น ประกอบร่วมกัน ให้เป็นไปตามรูปแบบใดรูปแบบหนึ่งตามนี้เท่านั้น
- โคมไฟฟ้าป้ายทางออกฉุกเฉินต้องมีรูปร่างเป็นสี่เหลี่ยมผืนผ้าหรือสี่เหลี่ยมจัตุรัส
- ป้ายตัวอักษร ไม่อนุญาตให้ใช้เป็นป้ายโคมไฟฟ้าป้ายทางออกฉุกเฉิน แต่สามารถใช้เสริมประกอบได้ โดยให้ทำเป็นป้ายแยกอิสระออกจากกัน
ตำแหน่งขององค์ประกอบภาพ
- กรณีใช้องค์ประกอบภาพ 1 ชิ้น ให้วางที่ตำแหน่งศูนย์กลางของป้ายทางออก
- กรณ๊ใช้องค์ประกอบภาพ 2 ชิ้น ให้วางองค์ประกอบภาพชิดกันโดยคั่นด้วยช่องแบ่งกลาง โดยให้องค์ประกอบภาพรวมทั้งหมดอยู่ที่ตำแหน่งศูนย์กลางของโคมไฟฟ้าป้ายทางออกฉุกเฉิน
พื้นที่ป้ายเพิ่มเติม
พื้นที่ป้ายเพิ่มเติมต้องมีสีเดียวกับสีขององค์ประกอบภาพ
- กรณีใช้องค์ประกอบภาพ 1 ชิ้น ต้องมีพื้นที่ป้ายเพิ่มเติมไม่น้อยกว่าพื้นที่ขององค์ประกอบภาพ
- กรณีใช้องค์ประกอบภาพ 2 ชิ้น ต้องมีพื้นที่ป้ายเพิ่มเติมไม่น้อยกว่าร้อยละ 50 ของพื้นที่รวมขององค์ประกอบภาพ
ขอบป้าย (ถ้ามี)
ขอบป้ายต้องเป็นสีขาวโปร่งแสง ที่เป็นไปตามข้อกำหนดข้อใดข้อหนึ่งดังต่อไปนี้
- เป็นขอบต่อเนื่องทั้ง 4 ด้านของโคมไฟฟ้าป้ายทางออกฉุกเฉิน
- เป็นขอบบนและขอบล่างของโคมไฟฟ้าป้ายทางออกฉุกเฉิน
- เป็นขอบซ้ายและขอบขวาของโคมไฟฟ้าป้ายทางออกฉุกเฉิน
- มีขนาดพื้นที่รวมไม่เกินร้อยละ 20 ของขนาดโคมไฟฟ้าป้ายทางออกฉุกเฉินที่ไม่รวมพื้นที่ของขอบป้าย
มาตรฐาน สี ป้ายหนีไฟ
สัญลักษณ์ลูกศร และประตูขององค์ประกอบภาพต้องเป็นสีขาว ฉากหลังขององค์ประกอบภาพและพื้นที่เพิ่มเติมต้องเป็นสีเขียว
ขนาดขององค์ประกอบภาพ
องค์ประกอบภาพที่ปรากฎบนโคมไฟฟ้าป้ายทางออกฉุกเฉินใดๆ ต้องมีขนาด 10 เซนติเมตร 15 เซนติเมตร 20 เซนติเมตร หรือใหญ่กว่า และต้องมีขนาดเป็นสัดส่วนโดยตรงที่สมนัยกับองค์ประกอบภาพ
ขนาดของโคมไฟฟ้าป้ายทางออกฉุกเฉิน
ชนิดของแบตเตอรี่
แบตเตอรี่ที่ใช้ต้องเป็นแบบหุ้มปิดมิดชิดและไม่ต้องมีการบำรุงรักษา เช่น แบตเตอรี่ชนิดนิกเกิลเมทัลไฮไดรด์แบบหุ้มปิดมิดชิด (sealed nickel-metal hydride) หรือแบตเตอรี่ชนิดตะกั่วกรดแบบหุ้มปิดมิดชิด (sealed lead acid) เป็นต้น
ความจุของแบตเตอรี่
แบตเตอรี่ต้องจ่ายไฟได้นานไม่น้อยกว่า 120 นาที โดยมีแรงดีนไฟฟ้าต่ำสุดไม่นน้อยกว่าร้อยละ 80 ของแรงดันพิกัดปกติ และมีระยะเวลาอัดประจุ (recharge time) นานไม่เกิน 24 ชั่วโมง
สัญญาณแสดงความล้มเหลวของแบตเตอรี่
โคมไฟฟ้าป้ายทางออกฉุกเฉิน ต้องมีอุปกรณ์เพื่อแสดงความล้มเหลวของแหล่งจ่ายไฟปกติ ต้องส่องสว่างนานไม่น้อยกว่า 60 นาที และกลับสู่สภาพปกติโดยอัตโนมัติ ในกรณีที่แบตเตอรี่ไม่สามารถจ่ายไฟได้นานถึง 60 นาที ในระหว่างการทดสอบ ระบบต้องมีสัญญาณแสดงความล้มเหลวของแบตเตอรี่
การติดตั้งตามมาตรฐาน วสท.
ความสูงของการติดตั้งป้ายหนีไฟ
โคมไฟฟ้าป้ายทางออกฉุกเฉินให้ติดตั้งด้านบนเพื่อสังเกตเห็นได้ง่าย กรณีที่คาดว่าควันมีปัญหาทำให้มองเห็นป้ายทางออกไม่ชัดเจน อาจเพิ่มโคมไฟฟ้าป้ายทางออกฉุกเฉินติดตั้งที่ด้านล่าง กรณีที่ติดตั้งตามที่กำหนดไม่ได้ให้ปรึกษากับผู้ที่เกี่ยวข้อง
ป้ายทางออกด้านบน
ขอบล่างของป้ายสูงจากพื้นประมาณ 2 – 2.7 เมตร ความสูงนอกเหนือจากนี้ สามารถทำได้ตามที่กำหนดในแผนและคู่มือการป้องกันเพลิงไหม้ (Fire procedure)
ป้ายทางออกด้านล่าง
ป้ายทางออกด้านล่างให้ใช้เป็นป้ายเสริมเท่านั้น โดยขอบล่างของป้ายสูงจากพื้นระหว่าง 15 เซนติเมตร กับ 20 เซนติเมตร และขอบของป้ายอยู่ห่างจากขอบประตูไม่น้อยกว่า 10 เซนติเมตร
ป้ายทางออกฝังพื้น
ป้ายทางออกฝังพื้นให้ใช้เป็นป้ายเสริมเท่านั้น ต้องเป็นชนิดกันน้ำที่มีความแข็งแรง เหมาะสำหรับใช้ในเส้นทางหนีภัย โดยไม่ก่อให้เกิดการสะดุดหรือเป็นอุปสรรคในขณะหนีภัย
ระยะห่างระหว่างป้ายทางออก
ระยะห่างระหว่างป้ายทางออกด้านบนสำหรับสัญลักษณ์ที่มีความสูง 10 เซนติเมตร ต้องมีระยะไม่เกิน 24 เมตร โดยติดตั้งตามเส้นทางที่นำไปสู่ทางออก และให้ติดตั้งป้ายทางออกด้านบนเพิ่มเติมที่จุดทางเลี้ยว ทางแยก และเหนือประตูทางออกสุดท้าย (Final Exit) หารด้วย 240
ระยะห่างระหว่างป้ายสูงสุด
ระยะห่างระหว่างป้ายสูงสุดของโคมไฟฟ้าป้ายทางออกฉุกเฉินให้เป็นไปตามตารางดังต่อไปนี้
ขนาดขององค์ประกอบภาพ (a) | ระยะห่างระหว่างป้ายสูงสุดไม่เกิน (เมตร) |
10 เซนติเมตร | 24 |
15 เซนติเมตร | 36 |
20 เซนติเมตร | 48 |
> 20 เซนติเมตร | 2.4a |
การตรวจสอบป้ายทางออกฉุกเฉิน
ความล้มเหลวของระบบไฟฟ้าแสงสว่างปกติเกิดขึ้นได้ทุกเวลา จึงต้องมีการตรวจสอบและทดสอบโคมไฟฟ้าป้ายทางออกฉุกเฉินตามระยะเวลาที่กำหนด โดยแบ่งเป็นดังนี้
การติดตั้งใหม่
โคมไฟฟ้าป้ายทางออกฉุกเฉินต้องได้รับการตรวจสอบและทดสอบ โดยจำลองความล้มเหลวของระบบจ่ายไฟฟ้าปกติ ต้องส่องสว่างได้ตามพิกัดที่กำหนดและไม่น้อยกว่า 120 นาที ถ้าโคมไฟฟ้าป้ายทางออกฉุกเฉินมีสวิตช์ถ่ายโอนเมื่อโคมไฟฟ้าป้ายทางออกฉุกเฉินติดตั้งใช้งานในระบบแล้วต้องทดสอบโดยการตัดหรือยกเลิกการทำงานของสวิตช์ไฟฟ้าเพื่อแสดงว่าโคมไฟฟ้าป้ายทางออกฉุกเฉินยังคงส่องสว่าง
การตรวจสอบราย 3 เดือน
โคมไฟฟ้าป้ายทางออกฉุกเฉินต้องได้รับการตรวจสอบและทดสอบ โดยจำลองความล้มเหลวของแหล่งจ่ายไฟฟ้าปกติ ต้องส่องสว่างได้ตามพิกัดที่กำหนดและไม่น้อยกว่า 60 นาที กรณีแบตเตอรี่ไม่สามารถจ่ายไฟฟ้าได้นานถึง 60 นาที ในระหว่างการทดสอบ ระบบต้องมีสัญญาณแสดงความล้มเหลวของแบตเตอรี่ และต้องทำทุก 3 เดือน
การตรวจสอบรายปี
โคมไฟฟ้าป้ายทางออกฉุกเฉินต้องได้รับการตรวจสอบและทดสอบ โดยจำลองความล้มเหลวของแหล่งจ่ายไฟฟ้าปกติ ต้องส่องสว่างได้ตามพิกัดที่กำหนดและไม่น้อยกว่า 90 นาที โดยต้องทำทุก 1 ปี
ป้ายทางออกฉุกเฉินมาตรฐาน OSHA
กำหนดให้นายจ้างติดตั้งป้ายทางออกฉุกเฉินที่สามารถมองเห็นได้อย่างชัดเจนที่บริเวณทางออกทั้งหมด และ นายจ้างต้องจัดให้มีแสงสว่างเพียงพอตามเส้นทางออกเพื่อให้มองเห็นได้ตลอดเวลา ป้ายทางออกจะต้องมีสีที่โดดเด่น และ มีไฟส่องสว่างตลอดเวลา และ ต้องไม่มีของตกแต่งที่ทำให้ประสิทธิภาพการมองเห็นป้ายทางออกลดลง
ป้ายทางออกฉุกเฉินมาตรฐาน NFPA
กำหนดค่าการส่องสว่างที่สามารถมองเห็นได้สำหรับป้ายทางออก และ ไฟสัญญาณในข้อกำหนด NFPA : 101 Lift Safety Code และ ข้อกำหนดของ OSHA และ NFPA ที่เหมือนกันคือต้องการให้ป้ายทางออกที่ส่องสว่างเท่ากับ 5 ฟุตแคนเดิล เพื่อรักษาสภาพการมองเห็นอย่างต่อเนื่อง